Faktorët që ndikojnë në zhvillimin e kancerit

Faktorët që ndikojnë në zhvillimin e kancerit janë të shumtë dhe mund të përfshijnë një kombinim të faktorëve të jashtëm dhe të brendshëm. Kanceret ndodhin kur qelizat e trupit fillojnë të rriten dhe të shumohen në mënyrë të pakontrolluar, dhe këto ndryshime mund të shkaktohen nga një gamë të gjerë faktorësh.
Disa nga faktorët kryesorë që mund të ndikojnë në zhvillimin e kancerit:

1. Faktorët gjenetikë:
   ⦁ Gjenet dhe trashëgimia: Disa individë mund të kenë një predispozitë gjenetike për zhvillimin e kancerit për shkak të mutacioneve të trashëguara në gjenet që kontrollojnë rritjen dhe ndarjen e qelizave. Shembuj të gjenetikës së trashëguar përfshijnë mutacionet në gjenet BRCA1 dhe BRCA2, të cilat janë të lidhura me rrezikun për kancerin e gjirit dhe të vezoreve.
   ⦁ Sistemi i riparimit të ADN-së: Disa njerëz mund të kenë defekte në sistemet e riparimit të ADN-së që mund të çojnë në akumulimin e mutacioneve që shkaktojnë kancerin.
2. Faktorët mjedisorë dhe të jashtëm:
   ⦁ Ndotja e ajrit dhe substanca të dëmshme: Ekspozimi ndaj kimikateve të rrezikshme në mjedis, si benzeni, arseni, dhe substanca të tjera toksike (p.sh. në disa industri), mund të rrisin rrezikun për zhvillimin e kancerit.
   ⦁ Duhanpirja: Pirja e duhanit është një nga faktorët kryesorë që shkaktojnë kancer, veçanërisht kancerin e mushkërive, gojës, fytit, laringut, dhe pankreasit.
   ⦁ Përdorimi i alkoolit: Konsumi i tepruar i alkoolit është i lidhur me rrezikun për zhvillimin e kancerit të gojës, fytit, ezofagut, mëlçisë, dhe kancerin e gjirit.
3. Infeksionet virale dhe bakteriale:
   ⦁ Viruset: Disa viruse janë të lidhura me zhvillimin e kancerit. Për shembull, Human Papillomavirus (HPV) është i lidhur me kancerin e qafës së mitrës, dhe hepatiti B dhe hepatiti C mund të çojnë në kancer të mëlçisë. Epstein-Barr virus është i lidhur me kancerin e limfomës.
   ⦁ Bakteret: Helicobacter pylori është një bakter që shkakton infeksion në stomak dhe është i lidhur me zhvillimin e kancerit të stomakut.
4. Faktorët e jetesës dhe ushqyerja:
   ⦁ Dieta e pasigurt dhe mbipesha: Dietat e pasura me yndyra të ngopura, mish të përpunuar, dhe pak frutave dhe perimeve mund të rrisin rrezikun për kancer të zorrëve, stomakut dhe të gjirit. Po ashtu, mbipesha dhe obeziteti janë të lidhur me kancerin e stomakut, pankreasit, veshkave, dhe kancerin e gjirit.
   ⦁ Mungesa e aktivitetit fizik: Puna me pasivitet mund të rrisë rrezikun për disa lloje kanceri, përfshirë kancerin e zorrëve dhe të gjirit.
   ⦁ Përdorimi i substancave të tjera (drogave): Përdorimi i disa substancave, si steroide dhe drogë të tjera që ndikojnë në sistemin imunitar, mund të rrisin rrezikun për disa lloje të kancerit.
5. Mosha dhe përparimi i moshës:
   ⦁ Mosha është një faktor rreziku kryesor për shumë lloje të kancerit. Me kalimin e viteve, rritet mundësia që qelizat e trupit të akumulojnë mutacione që mund të çojnë në zhvillimin e kancerit. Kjo është arsyeja pse shumica e rasteve të kancerit ndodhin te individët që janë mbi moshën 50 vjeçare.
6. Faktorët hormonalë:
   ⦁ Estrogjeni: Hormonët mund të ndikojnë në zhvillimin e disa llojeve të kancerit, si kanceri i gjirit dhe i vezoreve. Ekspozimi i zgjatur ndaj estrogjenit, për shembull, përmes përdorimit të kontraceptivëve ose terapisë hormonale për periudha të gjata, mund të rrisë rrezikun për kancerin e gjirit.
   ⦁ Hormonët seksualë: Faktorët si vonesa në menopauzë ose shtatzënia vonë mund të ndikojnë në rrezikun për kancerin e gjirit.
7. Historia familjare:
   ⦁ Familja dhe gjenetika: Disa lloje të kancerit janë më të zakonshme tek individët që kanë një histori familjare të kancerit, duke sugjeruar një predispozitë gjenetike. Kanceri i gjirit, i kolonit, dhe i prostatës janë shembuj të kancerëve që shpesh shfaqen në familje.